Łojotokowe czy atopowe zapalenie skóry? cz.I- łojotokowe zapalenie skóry
Drodzy Rodzice, jakiś czas temu pisałam dla Was o trądziku noworodkowym. Post ten cieszył się ogromnym zainteresowaniem. Sami pisaliście mi, iż zmiany skórne u dzieci, w szczególności w okresie noworodkowo/niemowlęcym budzą Wasz duży niepokój. Idąc na wprost Waszym oczekiwaniom, postanowiłam stworzyć cykl artykułów dotyczących wysypek skórnych u dzieci.
W poniższym poście omówię bardzo powszechny problem okresu noworodkowo/niemowlęcego- łojotokowe zapalenie skóry.
Łojotokowe zapalenie skóry- ŁZS bardzo często mylone jest z atopowym zapaleniem skóry-AZS. Z moich obserwacji widzę- większość Rodziców słyszało o AZS, o łojotokowym zapaleniu skóry- już tylko nieliczni. Nadrozpoznawalność AZS jest znaczna. Różnicowanie bowiem tych dwóch stanów bardzo często jest problematyczne nawet dla doświadczonego lekarza.
Warto więc poznać cechy charakterystyczne dla ŁZS i AZS, postępowanie w pielęgnacji i leczeniu jest bowiem odmienne dla obu tych schorzeń. Nierzadko niemowlak z rozpoznanym atopowym zapaleniem skóry leczony jest bezskutecznie miesiącami. Po zmianie rozpoznania na łojotokowe zapalenie skóry i zmianie leczenia- stan skóry poprawia się bardzo szybko. Stygmatyzacja dziecka atopią, zmiana mleka na eliminacyjne czy dieta bezmleczna u mamy- jest w ŁZS niepotrzebna.
Dlatego zachęcam do lektury wszystkich Rodziców, którym sen z powiek spędzają zmiany skórne ich dzieci. W poniższym poście skupię się na łojotokowym zapaleniu skóry. W trakcie tekstu będę umieszczać istotne uwagi z różnicowaniem z atopowym zapaleniem skóry. Pozwoli Wam to na szybkie rozeznanie w różnicach między tymi schorzeniami i być może sami postawicie właściwe rozpoznanie:) Szerszy tekst o atopowym zapaleniu skóry pojawi się wkrótce.
*na potrzeby przejrzystości artykułu będę używać skrótów: ŁZS- jako łojotokowe zapalenie skóry oraz AZS- jako atopowe zapalenie skóry.
*wszystkie zamieszczone w poście zdjęcia zmian skórnych u dzieci z ŁZS- dzięki zgodzie i uprzejmości ich Troskliwych Rodziców. Dziękuję bardzo!
Czym jest łojotokowe zapalenie skóry?
Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS), zwane inaczej wypryskiem łojotokowym jest powszechną chorobą okresu niemowlęcego.
ŁZS pojawia się najczęściej w ciągu pierwszych tygodni życia (zazwyczaj między 2. a 10. tygodniem)- głównie poniżej 3mż.
Poza okresem niemowlęctwa, choroba ta ujawnia się dość często w okresie pokwitania.
Mechanizm powstawania zmian nie został do końca poznany. Rozważa się związek nadmiernego gromadzenia łoju z gospodarką hormonalną. U niemowląt na pracę gruczołów łojowych wpływają hormony matki (androgeny). Ponownie pojawiające się objawy wyprysku łojotokowego w okresie pokwitania, kojarzone są ze zwiększaniem się stężenia hormonów w dojrzewającym organizmie. Wykryto również związek ŁZS z kolonizacją pewnych gatunków grzybów na skórze.
Ważne różnicowanie- w AZS zmiany skórne są ściśle związane z alergią. Najczęściej pierwsze zmiany atopowe pojawiają się po 3 miesiącu życia (najwcześniej w 4-6tyg. życia, nigdy w okresie noworodkowym), potrzebny jest bowiem czas na wytworzenie przeciwciał i uruchomienie procesów immunologicznych w organiźmie.
Jak objawia się łojotokowe zapalenie skóry u dzieci?
To co warto zapamiętać:
Zmiany w przebiegu ŁZS obejmują wilgotne miejsca z dużą ilością gruczołów łojowych.
U niemowląt zmiany najczęściej lokalizują się wokół ust, okolicy skrzydełek nosa, na czole (środkowa część twarzy), okolicy brwi oraz często na skórze owłosionej głowy (przybierając wtedy postać powszechnej ciemieniuchy). Ciemieniucha jest więc przejawem ŁZS.
Zmiany typowo widoczne są też w okolicy płatków uszu oraz w fałdach skóry (szyja, doły pachowe, zgięcia kończyn), jak również na wilgotnej okolicy pieluszkowej. Mogą dotyczyć również klatki piersiowej, rzadziej obejmują kończyny.
Zmiany skórne w ŁZS mogą przybierać różną postać, od pojedynczych zmian w okolicy uszu, nosa, pach, czy pośladków po rozsiane zmiany na dużej powierzchni skóry. I o ile ciemieniucha jako wyraz ŁZS nie budzi wątpliwości- to czasem zmiany w innej lokalizacji mogą naprawdę być trudne do zróżnicowania z AZS.
Ważne różnicowanie: zmiany w AZS u małych dzieci (<2rż) dotyczą głównie policzków, wyprostnych części kończyn, tułowia, >2rż zajęte są najczęściej wewnętrzne części nadgarstków, łokci i kolan. Zmiany bardzo rzadko pojawiają się w okolicy pach czy wilgotnej okolicy pieluszkowej. AZS “woli”suche partie skóry. Ciemieniucha nie jest typowym objawem AZS.
Wykwity ŁZS mają charakter plam rumieniowo- złuszczających (“czerwone, suche placki”), często pokrytych tłustą, żółtawą łuską. W okolicy brwi widoczny jest często charakterystyczny rumień z łuskami jak w ciemieniuszce. Co istotne skóra wolna od zmian charakteryzuje się brakiem suchości.
Ważne różnicowanie- W AZS u małych dzieci (do 2. roku życia) stwierdza się najczęściej nieregularne ogniska rumieniowo- wysiękowe, pęcherzyki, grudki, a nawet strupy z sączącą się wydzieliną. W AZS skóra zazwyczaj na całej powierzchni jest sucha.
Zmianom ŁZS może towarzyszyć nasilony rumień i wysięk. W przypadku zajęcia fałdów skórnych często obserwujemy sączenie i powstawanie linijnych pęknięć. Stan zapalny i sączenie mogą sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym i grzybiczym.
To co istotne - dolegliwości świądowe w przebiegu ŁZS są dość łagodne.
Ważne różnicowanie: w AZS zmiany skórne swędzą i to bardzo!
Jak pielęgnować skórę z łojotokowym zapaleniem skóry?
Bardzo często spotykam się z przekonaniem, iż wszelkie zmiany skórne u dzieci należy pokrywać grubą warstwą tłustych kremów. Również tak szeroko stosowane i szeroko reklamowane emolienty nakładane są na dziecięce skóry bez ograniczeń i bez konkretnych wskazań. Tymczasem:
W przypadku ŁZS nie stosujemy na zmiany skórne emolientów ani intensywnych natłuszczaczy.
Mogą one zaostrzyć zmiany, a na pewno nie przyspieszą gojenia.
Ważne różnicowanie: w AZS podstawą leczenia są preparaty emolientowe. Powodują one wyciszenie zmian atopowych. W ŁZS emolienty zaostrzają zmiany.
W ŁZS zalecane są: kąpiele bez dodatków emolientów, delikatnym mydłem, a następnie nakładanie kremów i papek z dodatkiem cynku, talku, taniny lub innych składników delikatnie osuszających.
Sama z powodzeniem często stosuję u swoich małych pacjentów z rozpoznanym ŁZS - puder płynny wysuszający Hasco, papkę Tanno Hermal Lotio, Calmapherol Tan Lotio, Kerium DS, Cicalfate, Zinalfat, Vitella Zn, Vitella Ictamo lub inne preparaty o podobnym składzie.
Często kiedy mam wątpliwości w postawieniu rozpoznania, wraz z rodzicami przeprowadzamy taką próbę: określoną partię skóry natłuszczamy przez kilka dni oliwką niemowlęcą, a na inną partię skóry nakładamy białą papkę z cynkiem- jeśli zmiany zaczną ustępować pod wpływem białej papki, a zaostrzać się pod wpływem tłustej oliwki- ŁZS jest wysoce prawdopodobne. Jeśli obraz jest odwrotny- przemawia on za AZS.
Nieco inne postępowanie dotyczy ciemieniuszki. W przypadku pojawienia się zmian łojotokowych na owłosionej skórze głowy wskazane jest delikatne wyczesywanie łuski za pomocą miękkich szczotek niemowlęcych po wcześniejszym zastosowaniu preparatów rozmiękczających łuskę.
I tutaj na rynku dostępnych jest wiele preparatów w formie szamponów, płynów czy oliwek dedykowanych zwalczaniu ciemieniuszki (preparaty te zawierają często olejki, kwas salicylowy, mocznik, cynk czy siarczek selenu)- np. Ziaja czy Mustella na ciemieniuszkę, Dermicin, Loyon ( ten gł. na suche, twarde łuski) i inne. W leczeniu ciemieniuszki dozwolone jest też zastosowanie miejscowo tłustego olejku lub oliwki na kilkanaście minut przed kąpielą (celem rozmiękczenia łusek), następnie dokładne umycie włosków łagodnym szamponem, po czym dokładne wyczesanie zmian.
W łagodnej ciemieniuszce można rozważyć poza oliwką, przemywanie łusek rozcieńczonym octem jabłkowym czy papką z sody oczyszczonej- takie domowe sposoby, często skuteczne:)
W myśl teorii, iż skóra z ŁZS skolonizowana jest przez pewien gatunek grzyba:
Jednym ze sposobów leczenia ŁZS jest stosowanie 2% ketokonazolu lub klotrimazolu w postaci kremu lub szamponu.
Często z dobrym efektem stosuję krem Clotrimazol lub przymoczki z szamponu Nizoral lub Oliprox jako terapię wspomagającą w leczeniu ŁZS.
W razie wystąpienia nasilonych objawów zapalnych, rumienia oraz świądu lekarz może włączyć do leczenia preparaty glikokortykosteroidów o niewielkiej mocy.
Ja z powodzeniem stosuję wtedy krótkotrwale kremy: Locoid czy Hydrocortyzon lub aerosol Dexapolcort (często w dobieranej do powagi zaostrzeń terapii cyklicznej, weekendowej itp). Jeśli zmiany skórne są znacznie zaostrzone, a dotyczą głównie wrażliwej okolicy twarzy, można rozważyć leczenie miejscowe inhibitorem kalcyneuryny ( Protopic, Elidel).
Jak długo utrzymuje się ŁZS?
W przypadku prawidłowego postępowania ŁZS u niemowląt mija najczęściej w ciągu kilku tygodni, chociaż może trwać nawet do 1. roku życia. Zmiany skórne zaczynają się samoistnie cofać i ustępują bez pozostawienia śladu. U nastolatków i osób dorosłych przebieg ŁZS zazwyczaj jest długotrwały i nawracający.
Warto wspomnieć, iż są pewne czynniki, które zaostrzają zmiany łojotokowe:
Przegrzewanie (w sezonie grzewczym zmiany zazwyczaj bardziej nasilone), nagłe zmiany pogody, infekcje, szczepienia, ząbkowanie- mogą zaostrzać ŁZS.
Osobiście doświadczyłam na mojej córeczce pojawienie się klasycznych zmian łojotokowych okolicy ust i nosa, na kilka dni po powrocie z gorących wakacji do zimowej Polski.
Moi Drodzy, mam nadzieję, że powyższy artykuł okazał się być pomocny w ustaleniu charakteru zmian skórnych Twojego Maleństwa.
Jeśli zmiany skórne u Twojego Dziecka :
pojawiły się bardzo wcześnie <3mż,
zajęta jest typowa okolica dla ŁZS (np. okolice uszu, brwi, doły pachowe, okolica pieluszkowa),
wykwity mają charakter plam rumieniowo- złuszczających, często pokrytych tłustą, żółtawą łuską,
w okolicy brwi widoczny jest charakterystyczny rumień z łuskami jak w ciemieniuszce,
jeśli towarzyszy im nasilona ciemieniucha,
jeśli pozostałe partie skóry (nie zajęte zmianami chorobowymi) nie są suche,
jeśli świąd nie jest wyraźny,
jeśli zmiany zaostrzały się pod wpływem emolientów, czy przegrzania, a łagodniały po odstawieniu emolientów i zastosowaniu białej papki:
Rozpoznanie ŁZS jest wysoce prawdopodobne.
Czasem naprawdę tak szeroko nadrozpoznawalne AZS nie jest AZSem, wprowadzenie pielęgnacji adekwatnej dla prawidłowego rozpoznania przynosi ogromną poprawę.
Oczywiście trzeba mieć na uwadze, iż ŁZS może współistnieć razem z AZS, często atopia zaostrza zmiany łojotokowe, a zmiany w szczególności na policzkach mogą być bardzo podobne w obu schorzeniach, wtedy postawienie rozpoznania jest wyjątkowo trudne, a leczenie nie takie oczywiste. Konsultacja doświadczonego dermatologa wtedy jest niezbędna.
A już wkrótce napiszę dla Was post o atopowym zapaleniu skóry-AZS. Po dokładnej lekturze tych dwóch postów zmiany skórne Twojego Maluszka nie będą już takie tajemnicze. Już teraz gorąco zapraszam do lektury!
I już teraz zapraszam do śledzenia moich kolejnych postów.
Zachęcam też do pozostawiania komentarzy.
Jeśli macie jakieś pomysły, sugestie co do kolejnych postów- piszcie śmiało:)
* Treści zawarte w blogu mają funkcję edukacyjną i nie mogą zastąpić osobistego kontaktu z lekarzem.